Projekt PAMIĘĆ – edycja 2024/25. Ewakuacja KL Stutthof – 80. Rocznica Marszu Śmierci KL Stutthof.
„Obozy zagłady odsłoniły prawdę o człowieku, której dotychczas ludzkość nie może strawić.”
profesor Antoni Kępiński, znany polski psychiatra leczący ludzi po traumie obozów
Marsz Śmierci – informacje wstępne.
Zbliżał się front i hitlerowcy musieli zadecydować, co zrobić z obozem położonym na Mierzei Wiślanej. Albert Forster, gdański namiestnik Adolfa Hitlera, podjął decyzję o ewakuacji obozu. I tak w dniu 25 stycznia 1945 r. we wczesnych godzinach porannych teren obozu Stutthof opuściły kolumny więźniów liczące blisko 33 tysiące osób. Udały się w morderczy wielotygodniowy marsz, który stał się dla nich krańcowym doświadczeniem życia. I to oni nazwali go Marszem Śmierci. Więźniowie otrzymali na drogę po bochenku chleba, kostce topionego sera i pół kostki margaryny. Po drodze nie otrzymywali już nic więcej. Szli wygłodniali i półprzytomni przez tereny kaszubskie, a za nimi kroczyła grupa egzekucyjna, która wykańczała najsłabszych. Okoliczni mieszkańcy pomagali nieszczęśnikom, jak mogli…
Ilustracja z komiksu pt. „Szczęściarz z rocznika 1917”. Historia Felicjana Łady – byłego więźnia KL Stutthof.
W dniu 16 kwietnia 2025 roku w III LO w Gdyni odbyło się podsumowanie tegorocznej edycji projektu PAMIĘĆ. Tematem przewodnim stał się Marsz Śmierci. W kilkumiesięczne prace projektowe zaangażowali się uczniowie klas humanistycznych. Zapoczątkował je wyjazd do Muzeum i Miejsca Pamięci Stutthof w Sztutowie. Podzieleni tematycznie uczniowie klas 1h i 2h zwiedzali z przewodnikami teren dawnego obozu koncentracyjnego, a po powrocie rozpoczął się trudny ze względu na bolesną tematykę etap przeglądania własnych notatek, relacji więźniów, dokumentów i opracowań naukowych poświęconych historii obozu. Tak powstał reportaż słowno-graficzny dokumentujący różne przejawy obozowego życia:
W kolejnym etapie uczniowie przygotowali pogłębioną prezentację zagadnień ujętych na plakatach. Prowadzące rozpoczęły wystąpienie od przytoczenia niezwykle ważnych słów, które padły z ust byłego więźnia hitlerowskiego obozu zagłady Auschwitz – Birkenau Mariana Turskiego: „Nie bądźcie obojętni, bo jak nie, to się nawet nie obejrzycie, jak na was, jak na waszych potomków, jakiś Auschwitz nagle spadnie z nieba.”. Apelował on w ten sposób do młodych ludzi, aby nigdy nie tolerowali naruszania praw człowieka i praw mniejszości. Podczas dwugodzinnego apelu szkolnego reprezentanci grup projektowych opowiedzieli między innymi o nieludzkich warunkach życia w obozie, o rodzajach pracy wykonywanej więźniów i o sposobie funkcjonowania obozu. Zaprezentowali sylwetki ofiar i oprawców. Zajęli się przejawami człowieczeństwa, w tym sztuką. A na końcu – opisali przebieg ewakuacji obozu. Nie zabrakło także oprawy muzycznej i poetyckiej. Uczestnicy wysłuchali wykonania wokalnego protest-songu Czesława Niemena „Dziwny jest ten świat” oraz recytacji obozowego wiersza Walerii Felchnerowskiej pt. „Niezapominajki”. Pamięć o ofiarach uczciliśmy minutą ciszy.
W drugiej części spotkania zebrani mieli okazję zapoznać się z fragmentami wspomnień więźniów uczestniczących w Marszu Śmierci. W sposób przejmujący, wręcz liryczny, zaprezentowali je w wersji filmowej uczniowie klasy 3h. Pracę wykonali pod opieką pani prof. Anny Czernihowskiej-Tymoszyk, a wykorzystali w niej jedną z najnowszych publikacji Muzeum pt. „Marsz Śmierci”.
Dodajmy, że w pracach nad powstaniem publikacji czynny udział brali uczniowie gdyńskiej Trójki – uczestnicy jednej z poprzednich edycji projektu PAMIĘĆ. Kilka egzemplarzy książki „Marsz Śmierci” znajduje się w naszej szkolnej bibliotece.
Materiał filmowy na 80 rocznicę marszu śmierci więźniów obozu KL Stutthof
Podczas szkolnych obchodów 80. rocznicy Marszu Śmierci zaszczycili nas swoją obecnością pracownicy działu naukowego Muzeum i Miejsca Pamięci Stutthof w Sztutowie, pan doktor Marcin Owsiński i pani Agnieszka Kłys, którzy od początku istnienia projektu towarzyszą naszym działaniom, są naszymi przewodnikami i bardzo nas wspierają. Serdecznie dziękujemy i pozostajemy z nadzieją na dalszą współpracę.
Szkolne obchody 80. rocznicy Marszu Śmierci, spotkanie z Panem dr Marcin Owsińskim – kierownikiem Działu Naukowego Muzeum Stutthof w Sztutowie
Pan dr Marcin Owsiński wygłosił niezwykle ciekawe przemówienie, w którym poruszył temat niekończącego się cierpienia ocalałych. Przywołał tragiczną biografię Tadeusza Borowskiego – znanego na całym świecie autora opowiadań oświęcimskich. W cytowanych fragmentach wiersza pisarza szczególnie akcentował zło czasów wojny i jego odzwierciedlenie w powojennej i współczesnej historii. Na koniec zwrócił się z apelem do młodych, by kultywowali pamięć o tamtych wydarzeniach i upowszechniali wiedzę o życiu ludzi, którzy już odeszli.
Pamiętaj!!!
„Nie ma piękna, jeśli w nim leży krzywda człowieka.
Nie ma prawdy, która tę krzywdę pomija.
Nie ma dobra, które na nią pozwala.”
Tadeusz Borowski
Refleksje uczniów biorących udział w projekcie PAMIĘĆ:
Projekt „Stutthof” był niezwykle poruszający, ale i zaskakujący. Nie poznaliśmy tylko dat i „suchych faktów”, poznaliśmy historię byłych więźniów obozu, ich emocje, odczucia, przeżycia. Nie tylko numery, które zostały im nadane w niewoli, ale imiona i nazwiska ludzi, którzy za nimi stali. Za każdą z tych cyfr kryje się człowiek, którego losy warto poznać i zapamiętać.
Agata Wasąg kl 1h
Pracując przy projekcie „Pamięć”, otrzymaliśmy od jego koordynatorów mnóstwo materiałów dotyczących obozu koncentracyjnego Stutthof. Podczas analizy udostępnionych nam treści, nie sposób było nie ulec wzruszającym historiom poruszającym zagadnienia niewyobrażalnego cierpienia niewinnych. Styczność z danymi na temat KL Stutthof była więc ogromnym wyzwaniem, ale myślę, że bardzo uświadamiającym i potrzebnym. Uwrażliwiła wielu uczniów na cudzą krzywdę poprzez wskazanie, czym skutkuje ignorowanie zła, niezależnie od jego postaci. Nikt z nas nie doświadczył bólu na taką skalę, a mimo to ubolewamy nad najmniejszymi trudami. Projekt „Pamięć” uświadomił nam, ile mamy do stracenia. Sprawił, że doceniamy komfort życia w dzisiejszej Polsce. Zagłębianie się w treści prezentujące sposób funkcjonowania obozu otworzyło nam wszystkim oczy na to, jak łatwo człowiek wybiera ścieżkę skąpstwa, agresji, bezwzględności i skrajnego egoizmu, żeby zapewnić sobie wygodę. Ta przerażająca prawda budzi w młodych odbiorcach wiele pytań… Czy w teraźniejszości taka sytuacja mogłaby się powtórzyć? Jak mogę wesprzeć rodziny ofiar obozu? Szukając odpowiedzi na pierwsze pytanie, warto zastanowić się, jaki był tak naprawdę cel działań podejmowanych w ramach funkcjonowania obozu: zarówno upokarzanie, jak i eksterminacja mniejszości, liczne represje oraz chęć oczernienia całej grupy, włącznie z tymi przebywającymi poza Stutthofem. Wszystko to oczywiście dodatkowo uzasadniane zyskiem materialnym. Dwudziesty pierwszy wiek przyniósł nam niestety wiele nieporozumień…, politycy niejednego państwa nadal jawnie dyskryminują pewne grupy, co jest cząstkowo umotywowane tymi samymi mechanizmami, które leżały u podstaw funkcjonowania Stutthofu. Są jedynie egzekwowane w inny sposób. Kluczem do uniknięcia powtórzenia się sytuacji sprzed lat jest okazywanie empatii, wyrozumiałości oraz otwartości ludziom wokół nas. Poddajmy rzeczywistość analizie i nie ufajmy bezgranicznie decyzjom tych, którzy wydają werdykt. Zachowanie ostrożności podczas uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym tak, by nie doszło do repetycji wydarzeń II wojny światowej, jest podstawą pokoju, a zachowanie pamięci o więźniach obozu oraz uświadamianie innych o makabrycznych efektach tej drastycznej inicjatywy jest naszym zobowiązaniem wobec jej ofiar.
Apolonia Green kl. 2h
Projekt koordynowały nauczycielki j. polskiego: Pani Marzena Dworak i Pani Anita Rzeszowska.
